Πανικός πίσω από τα χαμόγελα

του Δημήτρη Καζάκη

Καθώς η οικονομία της ευρωζώνης παραπαίει, ο Ντράγκι αναγκάζεται να πάει εκεί που εξ ορισμού αποκλειόταν όταν ιδρυόταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Στη μείωση του βασικού επιτοκίου στο 0,15%, νέο ιστορικό χαμηλό, προχώρησε η ΕΚΤ. Πρόκειται για ιστορικό «χαμηλό», από τη θέσπιση του ευρώ την 1.1.1999 και την έκδοση τραπεζογραμματίων και νομισμάτων την 1.1.2002, έως σήμερα. Επίσης, ανακοίνωσε την μείωση των επιτοκίων για τις καταθέσεις των τραπεζών, σε αρνητικά επίπεδα, στο -0,10%.

Κινήσεις τυφλού πανικού και αδιεξόδου

Οι κινήσεις αυτές είναι εκδηλώσεις πανικού και μάλιστα τυφλού, μιας και δεν απαντούν στην ουσία του προβλήματος. Εδώ και τέσσερα τουλάχιστον χρόνια η ΕΚΤ επιχειρεί να απαντήσει ...
στην ύφεση της ευρωζώνης με μέτρα νομισματικής χαλάρωσης και στήριξης. Το δόγμα που ακολουθεί ο Ντράγκι είναι εξαιρετικά απλοϊκό. Κάνει το χρήμα όσο πιο φθηνό και άφθονο γίνεται για τις τράπεζες με την ελπίδα ότι αυτές θα χρηματοδοτήσουν τις επιχειρήσεις στην οικονομία προκειμένου να γίνουν επενδύσεις.

Το πρόβλημα μ' αυτό το δόγμα είναι ότι δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Τέσσερα χρόνια τώρα το ίδιο βιολί. Μειώνονται τα επιτόκια μπας και επανεκκινήσει η οικονομία. Τζίφος η υπόθεση. Από το κακό στο χειρότερο. Το συνολικό επενδυτικό πρόβλημα της ευρωζώνης επιδεινώνεται, η ανεργία καλπάζει, το χρέος εκτινάσσεται, κοκ.

Και το χειρότερο; Μόνο αυτό το δόγμα έχει για να πορεύεται ο κ. Ντράγκι. Δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο εκτός από το να ρίχνει όλο και περισσότερο φθηνό χρήμα στην αγορά με την μάταια ελπίδα ότι οι τράπεζες, άγνωστο γιατί, άγνωστο πώς, άγνωστο πότε, να χρηματοδοτήσουν την οικονομία.

Ανυπαρξία αγοραστικής δύναμης το βασικό πρόβλημα

Μα εκεί ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα. Το κορυφαίο ζήτημα σήμερα των επιχειρήσεων και μάλιστα των μικρομεσαίων, που ο Ντράγκι λέει ότι θα τις ενισχύσει ιδιαίτερα, δεν είναι η χρηματοδότηση, αλλά η αδυναμία της αγοράς. Δεν υπάρχει ικανός τζίρος, δηλαδή αγοραστική δύναμη, στο εσωτερικό της ευρωζώνης που να επιτάσσει αύξηση των επενδύσεων με ρυθμό τέτοιο που να οδηγήσει έστω σε μια αναιμική ανάκαμψη.

Αντίθετα, τα μέτρα οριζόντιων περικοπών και λιτότητας που υιοθετούνται στο σύνολο των κρατών μελών, επιδεινώνουν την κατάσταση της αγοράς και κατά συνέπεια συρρικνώνουν τόσο την καταναλωτική δαπάνη, όσο και την επενδυτική δαπάνη. Ταυτόχρονα, η όξυνση του ανταγωνισμού στο εσωτερικό της ευρωζώνης με την Γερμανία να θέλει να ενισχύσει τα πλεονάσματα του εξωτερικού ισοζυγίου της, δεν αφήνουν περιθώρια ακόμη και σε μεγάλες οικονομίες, όπως π.χ. η Γαλλία, να διασώσουν έστω μέρος της παραγωγικής τους βάσης.

Με άλλα λόγια το κεντρικό πρόβλημα ολόκληρης της οικονομίας της ευρωζώνης δεν είναι η έλλειψη ρευστότητας, αλλά η τρομακτική συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμής της. Κι αυτό αδυνατεί να το αντιληφθεί, αλλά και να το αντιμετωπίσει ο Ντράγκι και η ευρωζώνη. Αντίθετα η υπερπροσφορά ρευστότητας προς τις τράπεζες έχει οδηγήσει στην έξαρση της κερδοσκοπίας με τίτλους και χρεωστικές απαιτήσεις. Καθώς οι τράπεζες έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε όλο και πιο φθηνό και άφθονο χρήμα, στρέφονται περισσότερο στις αγορές ομολόγων και παραγώγων, όπου κερδοσκοπούν ασύστολα.

Φθηνό και άφθονο χρήμα για τραπεζική κερδοσκοπία

Για παράδειγμα η μεγαλύτερη τράπεζα σε μέγεθος στην ευρωζώνη, η Deutsche Bank, στον ετήσιο απολογισμό της εμφανίστηκε να διαθέτει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο παραγώγων στον κόσμο, αξίας 54,6 τρις ευρώ (ή 75,7 τρις δολάρια). Η συγκεκριμένη τράπεζα ξεπέρασε την αμερικανική JP Morgan, που για πάνω από μια δεκαετία ήταν η μεγαλύτερη τράπεζα σε χαρτοφυλάκιο παραγώγων αξίας 70,4 τρις δολάρια.

Όλες οι ανακεφαλαιοποιήσεις, οι έκτακτες χρηματοδοτήσεις και η νομισματική χαλάρωση μετατράπηκαν από τις μεγάλες κυρίως τράπεζες σε κερδοσκοπικές τοποθετήσεις, οι οποίες εκτίναξαν τις αγορές παραγώγων που σήμερα βρίσκονται 20% υψηλότερα από το επίπεδο που οδήγησε στο κραχ του 2008. Να ποιο ήταν το πιο χαρακτηριστικό αποτέλεσμα της πολιτικής των επιτοκίων και της νομισματικής χαλάρωσης του Ντράγκι και των ομοίων του. Γιατί αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά;